روشهای ازدیاد برداشت از میادین نفتی به پنج دسته کلی کنترل تحریک پذیری (Mobility control)، حرارتی (Thermal)، شیمیایی (Chemical)، امتزاجی (Miscible) و میکروبی تقسیم می شود که هر کدام از روشهای یادشده برای برخی میدانها با خصوصیات خاص مناسب است.
فرآیند ازدیاد برداشت باید مبتنی بر چهار مرحله اصلی شامل توصیف و مطالعه یکپارچه مخزن، مدل‌سازی و شبیه‌سازی مخزن، مطالعه، طراحی و اجرای پایلوت و اجرای سناریوهای منتخب باشد.

  • ا فناوریهای روز جهانی، برنامه‌ریزی راهبردی و اعمال روشهای نوین افزایش ضریب برداشت رسیدن به میانگین جهانی ممکن است.

  • به گزارش شانا، با توجه به این که بیشتر میدانهای نفتی کشور در نیمه دوم عمر تولیدی خود قرار دارند، عمدتاً مرحله برداشت اولیه را پشت سر گذاشته و در اوائل مرحله تولید ثانویه قرار دارند، بنابراین اجرای فرآیند ازدیاد برداشت و بهینه‌سازی تولید از ضروری‌ترین اقدامات در افزایش تولید و بهره‌برداری صیانتی از مخازن به‌عنوان سرمایه‌های ملی به حساب می‌آید. براین اساس ماده ١٣٠ برنامه پنجم توسعه کشور، وزارت نفت را به افزایش یک درصدی ضریب برداشت مکلف کرده است.
    معمولا ٣٠ درصد از نفت به‌طور طبیعی از مخزن برداشت می شود و ٧٠ درصد آن نیاز‌مند به کار گیری برخی روشهای ازدیاد برداشت است.
    به گفته حمیدرضا کاتوزیان رئیس پژوهشگاه صنعت نفت در چهارمین کنگره ملی مهندسی نفت ایران، برداشت ٣٥ درصدی نفت در صنایع پیشرفته منسوخ شده و برداشت مستقیم از منابع نفت و گاز که به حدود ۱۵۰ سال پیش برمی گردد، کنار گذاشته شده است. هم اکنون، برنامه ریزی صاحبان صنایع هیدروکربنی برای حرکت به سمت نرخ برداشت ۷۰ درصدی است.
    به گفته محمد کرامتی، رئیس پژوهشکده مطالعات مخازن و توسعه میدانهای پژوهشگاه صنعت نفت، ایران دارای ٦٥٠ میلیارد بشکه نفت درجاست که با احتساب ضریب بازیافت ٢٤ درصد ذخایر آن به ١٥٦ میلیارد بشکه بالغ می‌شود. به عبارت ساده‌تر در صورت ثابت بودن ضریب برداشت، بالغ بر ٤٩٤ میلیارد بشکه نفت در زیر زمین باقی خواهد ماند.
    به گفته امیرعباس حسینی، معاون امور بین‌الملل پژوهشگاه صنعت نفت در دومین همایش بین المللی فرصتهای فناورانه صنعت نفت و گاز، تنها یک درصد ازدیاد برداشت از مخازن نفتی متعارف کشور که ۶۵۰ میلیارد بشکه ظرفیت دارند، ۵۰۰ میلیارد دلار درآمد عاید کشور می کند.
    وی با بیان این که هدفگذاری‌ ما افزایش ۱۱ درصدی ضریب برداشت از میدانهای نفتی است می گوید: در این شرائط ضریب برداشت میدانها از ۲۴ درصد فعلی به ۳۵ درصد افزایش پیدا می کند. اگر نتوانیم فناوریهای مربوط به ازدیاد برداشت را توسعه دهیم این مخازن در نیمه دوم عمر خود با کاهش تولید و در نهایت مرگ مخزن مواجه خواهند شد.
    معاون امور بین‌الملل پژوهشگاه صنعت نفت، کوتاهترین روش را برای افزایش ازدیاد برداشت استفاده از فناوریهای روز چاه محور می داند و می گوید: بهترین روش برای افزایش ازدیاد برداشت، کاربردی کردن فناوریهای چاه محور است که ظرف مدت دو تا سه سال به ثمر می‌رسد. اولویت بعدی، استفاده از فناوریهای روزمینی است که ظرف پنج سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد.
    به گفته حسینی، یکی از مهمترین ارکان افزایش ازدیاد برداشت از مخازن نفتی استفاده از متدولوژی‌های ازدیاد برداشت است که در مدت هفت تا ۱۰ سال به اهداف مورد نظر در زمینه ازدیاد برداشت دست یابند.
    بدون شک با استفاده از فناوریهای روز جهانی، برنامه‌ریزی راهبردی و اعمال روشهای نوین افزایش ضریب برداشت از مخازن نفتی کشور و رسیدن به میانگین جهانی و بالاتر امکان‌پذیر خواهد بود.
    روشهای ازدیاد برداشت از میادین نفتی به پنج دسته کلی کنترل تحریک پذیری (Mobility control)، حرارتی (Thermal)، شیمیایی (Chemical)، امتزاجی (Miscible) و میکروبی تقسیم می شود که هر کدام از روشهای یادشده برای برخی میدانها با خصوصیات خاص مناسب است.
    فرآیند ازدیاد برداشت باید مبتنی بر چهار مرحله اصلی شامل توصیف و مطالعه یکپارچه مخزن، مدل‌سازی و شبیه‌سازی مخزن، مطالعه، طراحی و اجرای پایلوت و اجرای سناریوهای منتخب باشد.
    در این میان، روشهای گوناگونی برای افزایش میزان برداشت از مخازن وجود دارد که شامل روش‌های اولیه، ثانویه و ثالث می‌شود.
    در روش اولیه، تخلیه طبیعی مخزن با استفاده از انواع حفاری مدنظر است که البته روش فرازآوری مصنوعی را نیز باید به آن اضافه کرد. در این روش از جدیدترین یافته‌های علمی و فنی برای این که بیشترین برداشت را از مخازن داشته باشیم، استفاده می‌شود.
    در روش ثانویه، هدف، تثبیت یا افزایش فشار مخزن است که باعث جلوگیری از افت تولید و سپس افزایش تولید می‌شود. تزریق گاز و آب مرسومترین روشهای برداشت ثانویه هستند.
    در روش ثالث که برای استفاده حداکثری از ذخایر یک مخزن مورد استفاده قرار می‌گیرد، روشهای نوینی نظیر روشهای حرارتی شامل تزریق بخار و آب داغ، روشهای احتراق درجا، روشهای شیمیایی، روشهای مغناطیسی، تزریق گاز Co٢، تزریق پلیمر و... وجود دارد که حاصل جدیدترین پیشرفتهای علمی است.
    علاوه بر این، علم نانو به عنوان علمی که هدف آن بازنگری در ساختار تولیدی مواد و بهینه کردن فرآیند تولید و بهره برداری از آنهاست، این پتانسیل را دارد که انقلابی عظیم در همه فناوریهای حال حاضر بشری از جمله بهره برداری از منابع هیدروکربوری ایجاد کرده و با استفاده از قابلیتهای گسترده خود فناوریهایی پر بازده تر و سالمتر نسبت به آنچه امروزه شاهد هستیم، معرفی کند. انتظار می رود با کمک فناوری نانو ضریب برداشت جهانی نفت و گاز تا حدود ده درصد افزایش پیدا کند.
    ازجمله روشهای دیگر افزایش بهره دهی و تولید از میدان می توان به حفاریهای افقی اشاره کرد که براساس خصوصیات میدان قابل اجراست. این کار با ایجاد حفره‌های زهشی که نفت تحت نیروی گرانش در آنها جمع می‌شود صورت می‌گیرد. به این منظور حفاری چاههای افقی که تکنولوژی آن نهایت پیشرفت حفاری جهت‌دار است معمول شده است.
    کاربرد اصلی چاههای افقی، کم کردن و به تاخیر انداختن پدیده مخروطی شدن گاز و آب ( پایین آمدن سطح گاز و بالا رفتن سطح آب) بوده که این امر باعث تولید بیشتر از چاه می شود. چاههای افقی بیشتر در محیط مخزن قرار می گیرند و اجازه سرعت تولید بیشتر را در افت فشارهای پایین تر می دهند ( کاهش افت فشار جریان و ایجاد سطح تماس بیشتر چاه و مخزن).

    البته هر چند حفاری افقی در افزایش ضریب بازیافت نهایی نفت موثر است ولی میزان افزایش، بستگی به مشخصات سنگ مخزن و سیالات درون آن دارد و نباید آمار افزایش حفاری به وسیله چاههای افقی را در دیگر مناطق جهان که مربوط به یک مخزن ماسه سنگی نرم با تخلخل و تراوایی زیاد است، بدون بررسی همه جانبه به دیگر مخازن، از جمله مخازن کربناته ایران تعمیم داد.
    حفاری افقی امروزه در کشورهای آمریکا، کانادا، شوروی سابق، اروپا و کشورهای تولیدکننده نفت توسط کمپانیهای مختلف که این تکنولوژی را دارند، استفاده می‌شود.

منبع: سایت شانا